از پرکاربردترین وسایل و تجهیزات مورد استفاده در تاسیسات و موتورخانه می‌توان به شیر برنجی و شیر چدنی اشاره کرد. شیرآلات صنعتی می‌توانند با توجه به نوع و کاربردی که دارند کاربردهای متفاوتی داشته باشند که مهم ترین کاربرد شیرآلات صنعتی، قطع و وصل جریان سیال و تنظیم یا کنترل جریان است.

شیرآلات صنعتی بر اساس جنس بدنه، نحوه اتصال به لوله و کاربرد به انواع متفاوتی تقسیم می‌شوند. از آن جایی که انتخاب صحیح یک شیر می‌تواند باعث افزایش عمر سیستم لوله کشی و بالطبع عمر موتورخانه و تاسیسات و بالا رفتن بهره وری از شیر می‌شود، در این مقاله به بررسی دسته بندی شیرآلات صنعتی با توجه به جنس بدنه آن ها می‌پردازیم.

همان طور که گفته شد شیرآلات صنعتی بر اساس جنس بدنه دسته بندی می‌شوند. مهم ترین دسته بندی شیرآلات بر اساس آلیاژ و متریال استفاده شده در ساخت بدنه آن ها به شرح زیر است:

•     شیر چدنی
•     شیر برنجی
•     شیر فولادی
•     شیر استنلس استیل

شیر چدنی

شیر چدنی جهت کنترل یا قطع و وصل جریان سیال در صنایع مختلف، نیروگاه ها، انتقال آب و آبرسانی، تاسیسات آب و فاضلاب، صنایع پتروشیمی، نفت و گاز، صنایع پالایشگاهی، صنایع دارویی و غذایی به کار می‌روند. از پراستفاده ترین شیر چدنی ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•     شیر کشویی یا شیر دروازه ای (Gate Valve)
•     شیر پروانه ای (Butterfly Valve)
•     شیر فشار شکن
•     شیر تخلیه هوا

شیر کشویی چدنی و شیر پروانه ای چدنی جهت قطع یا وصل جریان سیال به کار می‌روند. شیر فشار شکن نیز به منظور محافظت از سیستم ها و تجهیزات لوله کشی در زمانی که فشار بالا می‌رود، استفاده می‌شود. شیر تخلیه هوا نیز برای خروج هوای اضافه از خط لوله استفاده می‌شود.

شیر چدنی ها توسط برندهای معروف و مشهور داخلی و خارجی مانند کارخانه فاراب، کارخانه میراب، شرکت وگ ایران بی همتا و … ساخته و تولید می‌شوند. شیرهای چدنی معمولاً در سایزهای بزرگ تر از 1 اینچ ساخته می‌شوند. رایج ترین سایزهای ساخت شیر چدنی ها عموما از 1.2 1 اینچ تا 16 اینچ است.

مزیت‌های شیر چدنی

شیر چدنی مانند سایر شیرها دارای معایب و مزایای خود هستند. خریداران و مشتریان باید قبل از خرید شیر مورد نیاز خود از مزایا و معایب هر کدام از شیرها آگاه باشند.

شیرهای چدنی دارای مزیت هایی هستند که به شرح زیر است:

1.     مقاوت شیرهای چدنی در برابر تنش ها و بارهای مکانیکی باعث شده است تا این شیرها کمتر دچار فرسودگی شوند.
2.     این شیرها به علت قیمت مناسب و مقرون به صرفه همچنین مقاومت در برابر شرایط سخت مکانیکی، در تاسیسات انتقال آب و بخار آب استفاده فراوانی دارند.
3.     نحوه اتصال شیر چدنی ها به صورت فلنجی بوده و این نحوه اتصال باعث می‌شود تا بتوانند به کمک پیچ و مهره به راحتی به سایر لوله ها و اتصالات متصل شوند.

شیرآلات برنجی

شیرآلات برنجی (Brass Valve) از پرمصرف ترین شیرآلات صنعتی مورد استفاده در صنایع مختلف است. مهم ترین صنایعی که شیر برنجی در آنها کاربرد دارند عبارت اند از تاسیسات ساختمانی و صنعتی، سیستم های تهویه مطبوع، لوله کشی های آب گرم و سرد، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی.

شیر برنجی ها همان طور که از نام گذاری آن ها مشخص است از آلیاژ برنج ساخته می‌شود. فلز برنج در واقع آلیاژی از فلزهای مس و روی است. آلیاژ برنج نسبت به فلزات مس و روی که سازنده این آلیاژ هستند، بسیار محکم تر بوده و مقاومت بالا تری دارند و شکل دادن آن بسیار راحت تر از این دو فلز است. همچنین آلیاژ برنج در برابر حرارت، خوردگی و زنگ زدگی مقاومت بالایی دارد.

شیرهای برنجی بسته به کاربرد مورد نظر در فشارهای کاری 10 تا 40 بار (BAR) تولید و ساخته می‌شوند. مهم ترین تولیدکننده ها و برندهای معروف سازنده شیر برنجی ها عبارت اند از:

•     شیر برنجی سیم ایتالیا (CIM)
•     شیر برنجی کیتز (KITZ)
•     شیر برنجی کیز ایران

شیرهای برنجی معمولا در سایزهای کوچک و از 1.4 اینچ تا 4 اینچ تولید می‌شوند.

رایج ترین شیرهای برنجی که در صنایع مختلف استفاده می‌شوند عبارت اند از:

•     شیرهای برنجی گازی
•     شیرهای برنجی فلکه کشویی

شیرهای گازی جهت قطع و وصل جریان سیال استفاده می‌شوند اما شیر فلکه کشویی جهت کنترل جریان استفاده می‌شوند.

مزیت‌های شیر برنجی

شیر برنجی ها دارای مزیت های فراوانی هستند که باعث شده است در لوله کشی های آب یا گاز و سیستم های پنوماتیک کاربرد داشته باشند. مهم ترین مزیتی ک شیرهای برنجی دارند، مقاومت بالای آن ها در برابر خوردگی و زنگ زدگی است. این شیر ها ظاهر خوبی دارند و به نسبت عمر و دوام بالایی دارند.

روش اتصال شیرهای برنجی به صورت دنده ای بوده و با کمک اتصالات رزوه ای در سیستم های لوله کشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. شیرهای برنجی طبق استاندارد ISIRI 4047 و ISIRI 3664 بازرسی می‌شوند.