اتصالات ساکت ولد (Socket Weld Fitting) یکی از انواع اتصالات هستند. به طور کلی اتصالات به منظور متصل کردن لوله ها به یکدیگر، تغییر جهت مسیر لوله، انشعاب گیری از مسیر حرکت سیال و یا تغییر سایز لوله ها استفاده می شوند.
به طور کلی اتصالات بر اساس روش نحوه ی اتصالشان به سه دسته تقسیم می شوند. این سه دسته عبارت اند از اتصالات ساکت ولد، اتصالات جوش لب به لب و اتصالات دنده ای یا رزوه ای. از آن جایی که اتصالات ساکت ولد و اتصالات جوشی دارای محبوبیت بیشتری نسبت به اتصالات رزوه ای هستند؛ در این مقاله تلاش کرده ایم تا به بررسی بیشتر اتصالات ساکت ولد بپردازیم.
اتصالات ساکت ولد نوعی از اتصالات هستند که در داخل این اتصالات یک قسمت فرو رفتگی وجود دارد. لوله ها می توانند در درون این فرورفتگی قرار بگیرند. پس از قرار گرفتن لوله در درون این اتصالات، از بیرون این اتصالات جوشکاری می شوند تا از نشتی آن ها جلوگیری شود و آب بندی مناسبی برای آن ها ایجاد شود.
استانداردها و جنس‌های مورد استفاده در ساخت اتصالات ساکت ولد
اتصالات ساکت ولد بر اساس استاندارد ASME B16.11 تولید و ساخته می شوند. این اتصالات از جنس های کربن استیل (Carbon Steel)، استنلس استیل (Stainless Steel) و یا سایر آلیاژهای آهن ساخته می شوند.
هرکدام از متریال های کربن استیل، استنلس استیل و آلیاژی مطابق با استاندارد مختص به خود تولید می شوند. با توجه به میزان استفاده آنها، معروف ترین استانداردها را ذکر خواهیم کرد.
کربن استیل
معروف ترین استانداردهایی که در ساخت اتصالات ساکت ولد کربن استیل مورد استفاده قرار می گیرند عبارت اند از: ASTM A105
استنلس استیل
استاندارد مورد استفاده در ساخت اتصالات استنلس استیل شامل: ASTM A182، ASTM A403 WP304، ASTM A403 WP316، ASTM A403 WP304L و ASTM A403 WP316L است.
آلیاژی
شناخته شده ترین استانداردهای آلیاژی، استانداردهای ASTM A182 F9، ASTM A182 F5 است.
انواع اتصالات ساکت ولد و کاربرد آن ها
اتصالات ساکت ولد در سیستم های لوله کشی و پایپینگ در صنایع مختلف و همچنین در خط های انتقال سیالات با فشار بالا کاربرد دارند. صنایعی همچون صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، پزشکی، نیروگاه ها و سیستم های اطفاء حریق که لوله ها و اتصالات نیاز به تحمل فشار بالایی دارند، کاربرد دارند. مقاله انواع اتصالات استیل در لوله کشی را بخوانید.
اتصالات ساکت ولد مانند اتصالات جوشی در انواع مختلفی دسته بندی می شوند که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
- زانوی 45 درجه
- زانوی 90 درجه
- سه راهی مساوی
- سه راهی نامساوی
- کپ
- تبدیل
- تمام بوشن
- بوشن
- بوشن تبدیلی
- ساکولت
- مهره ماسوره
در ادامه به توضیح مختصری از این اتصالات پرداخته می شود.
زانوی 45 و 90 درجه
زانویی ها به منظور تغییر جهت لوله مورد استفاده قرار می گیرند و در دو نوع شعاع بلند و شعاع کوتاه طراحی می شوند.
سه راهی مساوی و نامساوی
از سه راهی ها به منظور انشعاب گیری (معمولا 90 درجه) از یک خط لوله استفاده می شود.
کپ
کپ در مسدود کردن و یا آب بندی یک مسیر لوله کاربرد دارد.
تبدیل
به منظور متصل کردن دو لوله با سایزهای مختلف از تبدیل یا ردیوسر استفاده می شود.
مهره ماسوره
یکی از اتصال دهنده های لوله ها، مهره های ماسوره هستند که در صنعت لوله کشی بسیار کاربردی هستند
بوشن
بوشن ها نیز یکی دیگر از اتصالات لوله هستند که به سه دسته ی تمام بوشن، نیم بوشن و بوشن تبدیلی تقسیم می شوند
ساکولت
ساکولت یکی از انواع اتصالات ساکت ولد و از خانواده اولت ها است. ساکولت ها یک انشعاب 90 درجه را در مسیر لوله ایجاد می کنند.
مزایا و معایب اتصالات ساکت ولد
این اتصالات همانند اتصالات جوشی یا اتصالات رزوه ای مزیت ها و معایبی دارند که دانستن آن، برای یک انتخاب صحیح لازم است. در ادامه به بررسی این مزایا و معایب پرداخته می شود.
معایب
- طبق استاندارد ASME B31.1 1998 در روش های اتصال ساکت، باید یک فاصله ی انبساطی در حدود 1.6 میلی متری بین لوله و قسمت برآمدگی داخل اتصالات ساکت ولد وجود داشته باشد تا پسماندهای جوشکاری کمتر شود.
- وجود کپ و فاصله انبساطی باعث می شود تا سیال در هنگام عبور با قسمتی از این اتصالات تماس داشته باشد؛ بنابراین احتمال خوردگی یا زنگ زدگی افزایش پیدا می کند. در نتیجه می توان گفت از این نوع اتصالات برای انتقال سیالات خورنده یا انتقال مواد رادیواکتیو نباید استفاده کرد.
- فاصله انبساطی 1.6 میلی متری باعث می شود تا امکان رسوب گیری در این محل افزایش یابد و در نتیجه تمیز کردن این رسوبات بسیار سخت و دشوار می شود؛ بنابراین استفاده از اتصال های ساکت ولد در صنایع غذایی با فشار بالا توصیه نمی شود.
مزایا
- یکی از بزرگ ترین مزیت های آن ها عدم نیاز به آماده سازی و پخ زدن لوله برای جوشکاری است.
- وجود فرورفتگی در اتصالات ساکت ولد باعث می شود تا به راحتی بتوان لوله و اتصالات را با یکدیگر هم راستا کرد و نیازی به ابزار خاص یا وسیله ای برای اینکار نباشد.
- این اتصالات به گونه ای طراحی شده اند که جوشکاری آنها به لوله کمترین صدمه را وارد می کند.