پمپ رفت و برگشتی از نوع پمپ (positive displacement pumps) هستند که انتقال انرﮊی از آنها به سیال به صورت پریودیک (periodic) و دوره‌ای (cyclic) می‌باشد.
نیروی محرکه پمپ رفت و برگشتی (reciprocal pumps) اغلب توسط موتورهای الکتریکی (electrical motors) تامین می‌گردد. در این نوع پمپ حرکت چرخشی میل لنگ تبدیل به حرکت رفت و آمدی پیستون، پلانجر (plunger) و یا دیافراگم (diaphragm) در یک سیلندر (cylinder) می‌شود.
با عقب رفتن پیستون در سیلندر ایجاد مکش شده و در نتیجه مایع از طریق یک ولو ورودی (inlet valve) وارد سیلندر می‌گردد. با حرکت پیستون به طرف جلو دریچه ورودی بسته و مایع از طریق ولو خروجی (discharge valve) به خارج هدایت می‌شود. شیرهای ورودی و خروجی یک طرفه (one-way valve) هستند و طوری ساخته شده‌اند که در مراحل رفت و آمد پیستون، از ورود مایع داخل سیلندر به قسمت کم فشار و برعکس جلوگیری شود. اگر به جای پیستون، پلانجری در داخل سیلندر رفت و آمد کند در این حالت به آنپمپ پلانجری می‌گویند. در صورتی که پلانجر دیافراگمی را حرکت دهد از نوع پمپ دیافراگمی است.
تفاوت پیستون و پلانجر
- طول سر پیستون کوتاه‌تر از مسافتی است که پیستون درون سیلندر طی می‌نماید، در حالی که طول پلانجر بیش‌تر از طول مسافت طی شده توسط آن در داخل سیلندر است.
- در پمپ پیستونی از حلقه یا رینگی جهت آب‌بندی (sealing) پیستون و سیلندر استفاده شده است که روی بدنه پیستون قرار گرفته و همراه آن حرکت می‌کند، در حالی که در پمپ پلانجری این رینگ روی سیلندر قرار دارد و ثابت است.
- معمولا پمپ پلانجری کم ظرفیت هستند ولی فشار خروجی سیال را می‌توانند تا مقدار زیادی افزایش دهند. بنابراین از این پمپ در جاهایی که نیاز به جابه‌جا کردن سیالی با حجم کم ولی فشار بالا می‌باشد استفاده می‌کنند.
معایب پمپ رفت و برگشتی
- جریان سیال در این پمپ رفت و برگشتی به صورت غیر یکنواخت می‌باشد.
- هرگز نباید آنها را در حالی که شیر خروجی پمپ (pump discharge valve) بسته است روشن نمود.
- در زمانی که پمپ مشغول کار می‌باشد باید محلی برای تخلیه مایع مکیده شده موجود باشد؛ در غیر این صورت بر روی قطعات پمپ فشار وارد شده و ممکن است که منجر به سوختن الکتروموتور، ازکار افتادن پمپ، سوختن فیوز و ترکیدن محفظه و لوله‌ها و سایر معایب دیگر شود.
انواع پمپ رفت و برگشتی
پمپ رفت و برگشتی به سه دسته تقسیم می‌شوند؛
- پمپ پیستونی (piston pumps)
- پمپ پلانجری (plunger pumps)
- پمپ دیافراگمی (diaphragm pumps)